ASUMAN KIRLANGIÇ – Çirkin insan, çirkin bina, çirkin şehir, çirkin oyun, çirkin politika, çirkin politikacı, çirkin sanat, çirkin yemek, çirkin koku, çirkin cadı, çirkin dev vs. vs…
Çirkin de tıpkı güzel gibi hayatımızın içinde ve her yerde; “Aman ne güzel!” dediğimiz gibi, “Aman ne çirkin!” de diyoruz. Sevmediğimiz, bizi rahatsız eden her şey çirkin. Bu şekilde ele alınca, çirkin kavramı oldukça banal. Oysa “çirkin” kavram olarak bundan daha fazlasını içeriyor.
Her ne kadar güzellik, her daim aranan ve özlenen bir nitelik olsa da, son zamanlarda çirkinlik de farklı alanlarda değer kazanan bir kavram oldu. Gretchen E. Henderson, “Çirkinlik, Kültürel Bir Tarih” (Ugliness, A Cultural History, Reaktion Books, London 2015) adlı bir süre önce yayımlanan kitabında, çirkinin farklı dönemlerde farklı kültürlere bağlı olarak değişen anlamını inceliyor. Yazarın amacı, çirkin ile eşanlamlı kelimeleri ele alarak terimin “korkunç ve ürkütücü” anlamının etimolojik kökenlerine inerken, kültürel tarih içerisinden sunduğu örnekler ile kavram hakkında okuyucuya bir çerçeve sunmak.
En basit anlamda, Antik dönemde tanımlanan çirkin ile 18’inci yüzyılda tanımlanan çirkin birbirinden farklıyken, günümüzde kullandığımız çirkin kavramı da 18’inci yüzyılda kullanılandan farklı, hatta günümüzde çirkin, pozitif çağrışımlar dahi içerebiliyor. Kültürel tarih içerisinde çirkin terimi kendini dönüştürürken, karşıtı kabul edilen güzel ile daha farklı bir ilişki içine girerek, birbirlerini tamamlar hale gelmiş durumdalar. Güzellik ve çirkinlik, karşıt kavramlar olmak yerine, birbirinin çekim alanındaki iki yıldız gibi, hem birbirlerinin hem de kendi eksenlerinin etrafında dönüp duruyorlar. Her ikisi de diğerinin etkisi altında kendi varlığını (anlamını) şekillendiriyor.
Henderson da, Umberto Eco’nun “Çirkinlik Üzerine” (On Ugliness, Rizzoli, New York 2007) başlıklı kitabındaki gibi, güzelliğin sıkıcı, çirkinliğin ise çok daha eğlenceli olduğunu belirtiyor. Güzellik hep aynı sınırlı normlar içerisinde betimlenirken, çirkin, sınırsızlığı ile oldukça yaratıcı ve sonsuz bir çeşitlilik vaat ediyor; çirkin her an her yerde olabilir.
Devamı www.01.avrupa-kultur.eu adresinde…
